روزی که نام ویروس اچآیوی و بیماری ایدز شنیده شد سازمانهای مختلف مردمنهاد پا به عرصه گذاشتند تا هم از لحاظ فرهنگی و اجتماعی مردم را آگاه کنند و هم موجب آشنایی افراد مبتلا به این ویروس با بیماریشان شوند. اما نکته مهمی که در حال حاضر سمنها به آن تاکید میکنند لزوم همکاری بخشهای مختلف فرهنگی و آموزشی با آنها است.
دکتر ابراهیم ترکی؛ مدیرعامل انجمن پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و مدیرعامل شبکه ملی ایدز در گفتوگو با مجله کریمان از موانع موجود در برخی از نهادهای فرهنگی خصوصا در بحث آموزشهای جنسی و پیشگیری از ایدز برای نوجوانان با ما سخن گفت. با او درباره نقش سمنها در شبکه ملی ایدز گفتوگو کردهایم.
شبکه ملی ایدز قرار است چه نقشی را در مورد این سمنها برعهده بگیرد. درواقع سمنها چه تعریفی در این شبکه دارند؟
در تصویبنامه هیئت وزیران که مبنای فعالیت سمنها در ایران است، مادهای وجود دارد که به سازمانهای مردمنهادی که در موضوعات مشترک فعالیت دارند، اجازه تأسیس شبکه ملی را میدهد و شبکه شمسا با استناد به آن تشکیل شد. مأموریت اصلی این شبکه ارتقای نقش و کیفیت فعالیت سمنها در حوزههای آموزش، پیشگیری، کاهش آسیب و توانمندسازی مبتلایان به ایدز است و درحال حاضر بیش از هفتاد سازمان عضو این شبکه شدهاند که در سراسر کشور بهصورت تخصصی در زمینه ایدز در حال فعالیت هستند. ما مشغول فراهم کردن ساز و کاری هستیم تا بین تمام اعضای شبکه تبادل تجربه داشته باشیم، یعنی سمنها تجربههای خودشان را برای همدیگر به اشتراک بگذارند و به همین منظور راهاندازی دفاتر استانی شبکه را در دستور کار داریم. هدف دیگری که داریم، بحث مشارکت انجیاوهای این حوزه، در سیاستگذاریها و تصمیمسازیهای ملی، منطقهای و بینالمللی است. به هر حال تجربههای خوبی در انجیاوهای ایرانی حوزه ایدز وجود دارد و میتوانند به سیاستگذاریها کمک کنند و حتی این تجربهها قابل عرضه در عرصه بینالمللی هم هستند. اقدام بعدی شبکه توانافزایی سازمانهای غیردولتی در حوزه ایدز است که بتوانند در قالب یک واحد مشترک به همدیگر کمک کنند و برنامههای مشترکی را در سطح کشور انجام دهند. برای اولین قدم درحال برنامهریزی برای حضور سازمانهای عضو شبکه در شهرستان ایرانشهر (استان سیستان و بلوچستان) هستیم. متاسفانه شیوع ایدز و اعتیاد در این منطقه نگرانکننده است. تفاهمنامه سه جانبهای بین فرماندار، دانشکده علوم پزشکی و شبکه ملی ایدز منعقد شده است و بنا داریم با مشارکت سمنهای عضو شبکه اقدامات جدیای را در این زمینه در این شهرستان انجام بدهیم.
در کشور ما تا سالها نگاه واقعگرایانهای نسبت به ایدز وجود نداشت و حتی آمارهای دقیقی هم از سوی مسئولان اعلام نمیشد. با چنین رویکردی چگونه و چه اندازه توانستید در پیشگیری از بیماری ایدز پیشرفت کنید؟
قبل از هر چیز بر این نکته اشاره کنم که وزارت بهداشت از همان ابتدا موضوع را بهعنوان یک معضل پذیرفت. یعنی فرق وزارت بهداشت با سایر دستگاههای دولتی این بود که سیاست انکار را در پیش نگرفت. همان اول پذیرفت که ایدز بهعنوان معضلی برای سلامتی در کشور وجود دارد و تا جایی که میتوانست تلاش کرد؛ اما مقاومتهای جدی در برخی دستگاهها وجود دارد. مثلا در آموزش و پرورش و برخی از نهادهای فرهنگی اساسا این موضوع را به رسمیت نمیشناسند؛ خصوصا در بحث آموزش پیشگیری از ایدز برای نوجوانان. شواهد علمی متعددی وجود دارد که روابط جنسی محافظت نشده در بین نوجوانان و جوانان وجود دارد، ولی متاسفانه ما در زمینه آموزش نوجوانان و جوانان کمکاری کردهایم.
وزارت بهداشت چه نقشی در شبکه ملی ایدز دارد؟
مجموعه معاونت اجتماعی وزارت بهداشت با نگاه بسیار خوبی که دکتر ایازی و همکارانشان به این موضوع داشتند، به این نتیجه رسیدند که برای اجتماعیکردن موضوع سلامت، یکی از ارکانی که باید به آن توجه کنند، سازمانهای مردمنهاد است. به همین خاطر کمک کردند تا شبکههای ملی در حوزههای مختلف ایدز و اعتیاد و خیرین سلامت و… دور هم جمع شوند و برای موفقیت در این راه تلاش کنند.
آیا قرار است وزارت بهداشت متولی این شبکه باشد؟
اصلا اینطور نیست، شبکه ملی ایدز شخصیت حقوقی مستقل دارد و مطابق اساسنامه مصوب هیأت عالی نظارت بر سازمانهای مردم نهاد کشور فعالیت میکند و خود سمنها متولی کار هستند و وزارت بهداشت اصلا چنین ادعایی را هم ندارد.
با توجه به افزایش برخی آسیبهای اجتماعی در کشور، مهمترین و اصلیترین راهکارها برای گذر این بحران چیست؟
فکر میکنم اجتماعی کردن موضوع سلامت و استفاده کردن از توانمندیهای سازمانهای غیردولتی در کنار فعالیت سازمانهای دولتی یکی از مهمترین سیاستها است. دولت منابع محدود و مشخصی دارد و از طرف دیگر حجم وسیعی از آسیبها جامعه را دچار مشکل کرده است. بهترین کسانی که میتوانند کمک کنند خود مردم و سازمانهای مردمنهاد بهعنوان نهادهای تخصصی تبلور حضور مردم در این عرصه هستند. البته در این میان حضور و همکاری سایر دستگاههای فرهنگی و هنری و آموزشی خصوصا صدا و سیما و آموزش و پرورش نیز ضروری است.